برگزیده کتاب

بسم الله الرحمن الرحیم

فصلی در بیان تأثیر حظوظ دنیویه در قلب و مفاسد آن

 

بدان که نفس در هر حظى که از این عالم مى‏برد در قلب اثرى از آن واقع مى‏شود که آن تأثر از ملک و طبیعت است و سبب تعلق آن است به دنیا. و التذاذات هر چه بیشتر باشد قلب از آن بیشتر تأثر پیدا مى‏کند و تعلق و حبش بیشتر مى‏گردد، تا آنکه تمام وجهه{روی} قلب به دنیا و زخارف آن گردد. و این منشأ مفاسد بسیارى است.

تمام خطاهاى انسان و گرفتارى به معاصى و سیّآت براى همین محبت و علاقه است، چنانچه در حدیث آمده است : رأس کلّ خطیئة حبّ الدّنیا.«1»

و از مفاسد بسیار بزرگ آن، چنانچه حضرت شیخ عارف «2» ما، روحى فداه، مى‏فرمودند، آن است که اگر محبت دنیا صورت قلب انسان گردد و انس به او شدید شود، در وقت مردن که براى او کشف شود که حق تعالى او را از محبوبش جدا مى‏کند و ما بین او و مطلوباتش افتراق مى‏اندازد با سخطناکى و بغض به او{خدا} از دنیا برود. و این فرمایش کمر شکن باید انسان را خیلى بیدار کند که قلب خود را خیلى نگاه دارد. خدا نکند که انسان به ولینعمت خود و مالک الملوک حقیقى سخطناک باشد که صورت این غضب و دشمنى را جز خداى تعالى کسى نمى‏داند.

و نیز شیخ بزرگوار ما، دام ظله، از پدر بزرگوار خود نقل کردند که در اواخر عمر وحشتناک بود از براى محبتى که به یکى از پسرهاى خود داشت. و پس از اشتغال چندى به ریاضت از آن علاقه راحت شد و خشنود گردید و به دار سرور انتقال پیدا کرد، رضوان اللّه علیه.

فى الکافى بإسناده عن طلحة بن زید، عن أبی عبد اللّه، علیه السّلام، قال:

مثل الدّنیا کمثل ماء البحر، کلّما شرب منه العطشان ازداد عطشا حتّى یقتله.«3»

یعنى حضرت صادق، علیه السلام، فرمود: مثل دنیا، مثل آب دریاست: هر چه تشنه از او بیاشامد، تشنگى را زیادتر کند تا بکشد او را. محبت دنیا انسان را منتهى به هلاکت ابدى مى‏کند و ماده تمام ابتلائات و سیّآت باطنى و ظاهرى است.

 

و از جناب رسول اکرم، صلّى اللّه علیه و آله، منقول است که ، درهم و دینار کسانى را که قبل از شما بودند کشتند، و کشنده شما هم آنهاست. «4» 

 

فرضا که انسان مبتلاى به معاصى دیگر نگردد- گرچه بعید بلکه محال عادى است- خود تعلق به دنیا و محبت به آن، اسباب گرفتارى است، بلکه میزان در طول کشیدن عالم قبر و برزخ همین تعلقات است. هر چه آنها کمتر باشد، برزخ و قبر انسان روشنتر و گشاده‏تر و مکث انسان در آن کمتر است، و لهذا براى اولیاء خدا بیشتر از سه روز- چنانچه در بعضى روایات است- عالم قبر نیست، آن هم براى همان علاقه طبیعى و تعلق جبلى است.

و از مفاسد حب دنیا و تعلق به آن این است که انسان را از مردن خائف کند. و این خوف، که از محبت دنیا و علاقه قلبى به آن پیدا شود، بسیار مذموم است، و غیر از خوف از مرجع است که از صفات مؤمنین است. و عمده سختى مردن همین فشار رفع تعلقات و خوف از خود مرگ است. جناب سید عظیم الشأن داماد ، کرّم اللّه وجهه، در قبسات- که یکى از کتب کم نظیر است- در باب خود مى‏فرماید: لا تخافنّک الموت، فإنّ مرارته فی خوفه.«5» نترساند البته تو را مرگ، زیرا که تلخى آن در ترسناکى از اوست.

 

و از{ دیگر} مفاسد بزرگ حب دنیا آن است که انسان را از ریاضات شرعیه و عبادات و مناسک باز دارد، و جنبه طبیعت را قوّت دهد و تعصى نماید طبیعت از اطاعت روح، و انقیاد آن را نکند و عزم انسانى را سست کند و اراده را ضعیف نماید، با اینکه یکى از اسرار بزرگ عبادات و ریاضات شرعیه آن است که بدن و قواى طبیعیه و جنبه ملک تابع و منقاد روح گردد و اراده نفس در آنها کار کن شود و ملکوت نفس بر ملک غالب شود، و به طورى روح داراى سلطنت و قدرت و نفوذ امر شود که به مجرد اراده ، بدن را به هر کار بخواهد وادار کند، و از هر کار بخواهد باز دارد، ملک بدن و قواى ظاهره ملکیه تابع و مقهور و مسخر ملکوت گردد به نحوى که بى‏مشقت و تکلف هر کارى را بخواهد انجام دهد. و یکى از فضایل و اسرار عبادات شاقه و پر زحمت آن است که این مقصد از آنها بیشتر انجام گیرد، و انسان به واسطه آنها داراى عزم مى‏شود و بر طبیعت غالب مى‏آید و بر ملک چیره مى‏شود. و اگر اراده تام و تمام شود و عزم قوى و محکم گردد، مثل ملک بدن و قواى ظاهره و باطنه آن مثل ملائکة اللّه شود که عصیان خدا نکنند، به هر چه آنها را امر فرماید اطاعت کنند، و از هر چه نهى فرماید منتهى شوند، بدون آنکه با تکلف و زحمت باشد. قواى ملک انسان هم اگر مسخر روح شد، تکلف و زحمت از میان برخیزد و به راحتى مبدل گردد، و اقالیم سبعه ملک تسلیم ملکوت شود و همه قوا عمال آن گردند.

و بدان اى عزیز که عزم و اراده قویه در آن عالم خیلى لازم و کارکن است‏...

 

  1.امام صادق علیه السلام، اصول کافى ، ج 2، ص 315، کتاب ایمان و کفر، باب حب الدنیا و الحرص علیها، حدیث 1

 

  2. مراد مرحوم آیة اللّه شاه آبادى (رحمه الله) است.                      

 

  3.اصول کافی ، جلد 2 ، ص : 136 ، کتاب ایمان و کفر ، باب ذم الدنیا و الزهد فیها ، حدیث 24

 

  4.قال رسول اللّه، صلى اللّه علیه و آله: انّ الدّینار و الدّرهم اهلکا من کان قبلکم و هما مهلکاکم. اصول کافى ج 2، ص 316، کتاب ایمان و کفر، باب حب دنیا و الحرص علیها، حدیث 6.

 

  5.قبسات ، ص :479

منبع : چهل حدیث امام خمینی ( رحمة الله علیه ) ،حدیث6 ، ص : 123 الی 126

گرداورنده : رضا اسدی